Στάλιν, Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς

(ψευδώνυμο του Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Τζουγκασβίλι). Σοβιετικός πολιτικός (Γκόρι, Γεωργία 1879 - Μόσχα 1953). Αφού τον απέβαλαν το 1899 από την ιερατική σχολή εξαιτίας της συμμετοχής του σε μια πατριωτική και σοσιαλιστική οργάνωση, ο Σ. αφοσιώθηκε σε έντονη προπαγανδιστική και επαναστατική δράση στις τάξεις του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος, επηρεασμένος από τα άρθρα του Πλεχάνωφ και του Λένιν στην Ίσκρα. Το 1902 συνελήφθη και εκτοπίστηκε στη Σιβηρία, αλλά κατόρθωσε να δραπετεύσει και να ξαναγυρίσει στην Τιφλίδα στις αρχές του 1904. Προσχώρησε στην μπολσεβικική μερίδα του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος και έζησε πολύ ταραχώδη ζωή ως πολιτικός προπαγανδιστής. Κατά την επανάσταση του 1905, αν και δεν έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στην εξέγερση, οργάνωσε με αρκετή ικανότητα ένοπλες μπολσεβικικές ομάδες. Μετά την οριστική ρήξη μπολσεβίκων και μενσεβίκων το 1912, ο Σ. μπήκε στη νέα μπολσεβικική Κεντρική Επιτροπή και ήταν ο πρώτος διευθυντής της Πράβντα. Κατά τα τέλη του 1912 πήγε στη Βιέννη, όπου έγραψε το βιβλίο Ο μαρξισμός και το εθνικό ζήτημα, υποστηρίζοντας την μπολσεβικική θέση της αυτοδιάθεσης των καταπιεζόμενων εθνοτήτων. Όταν ξαναγύρισε στη Ρωσία το 1913 συνελήφθη και πάλι και εκτοπίστηκε στη Σιβηρία, όπου έμεινε ως την έκρηξη της επανάστασης του Φεβρουαρίου του 1917. Ξαναπήρε αμέσως τη διεύθυνση της Πράβντα, με την οποία τήρησε αρχικά διαλλακτική στάση απέναντι στην προσωρινή κυβέρνηση, για v’ ακολουθήσει όμως έπειτα από λίγο την αδιάλλακτη γραμμή του Λένιν. Μετά τις ημέρες του Ιουλίου, ο Σ. υποστήριξε τη λενινιστική γραμμή της ένοπλης εξέγερσης, και έλαβε ενεργό μέρος στην Οκτωβριανή Επανάσταση. Με τη νίκη της επανάστασης, ο Σ. έγινε μέλος της πρώτης μπολσεβικικής κυβέρνησης ως επίτροπος των Εθνοτήτων (1917-23) και του μικρού τετραμελούς Πολιτικού Γραφείου. Συνεργάστηκε άμεσα στη σύνταξη των δύο πρώτων σοβιετικών Συνταγμάτων, του 1919 και του 1923, ήταν ικανός και δραστήριος εκτελεστής των εντολών που του ανατέθηκαν και διακρίθηκε κυρίως στον εμφύλιο πόλεμο. Το Μάρτιο του 1922 έγινε γενικός γραμματέας του κομμουνιστικού κόμματος της πρώην ΕΣΣΔ. Η αρρώστια και ο θάνατος (Ιανουάριος 1924) του Λένιν προκάλεσαν σκληρό αγώνα για τη διαδοχή του και ο Σ. - ως γενικός γραμματέας του κομμουνιστικού κόμματος - βρέθηκε σε προνομιούχα θέση αν και τον θεωρούσαν περισσότερο οργανωτή παρά πραγματικό πολιτικό ηγέτη. Το 1923 συμμάχησε με τον Κάμενεφ και τον Ζηνόβιεφ σε μια «τρόικα», που είχε σκοπό v’ αποκλείσει τον Τρότσκυ - τη σημαντικότερη μπολσεβικική προσωπικότητα μετά το Λένιν, αλλά και την πιο αμφιλεγόμενη - και τους οπαδούς του από τις σημαντικότερες πολιτικές θέσεις. Κατά τη διάρκεια της πάλης αυτής, ο Σ. μεταμόρφωσε βαθμιαία το κόμμα σ’ ένα μονολιθικό και συγκεντρωτικό οργανισμό. Το 1924 διατύπωσε για πρώτη φορά τη θεωρία του «σοσιαλισμού σε μια μόνο χώρα», που απομακρυνόταν από το λενινιστικό διεθνισμό, αλλά αποτελούσε ρεαλιστική ιδεολογική βάση, που ανταποκρινόταν στην πραγματική κατάσταση της πρώην ΕΣΣΔ και στη διεθνή κατάσταση. Εναντίον αυτής της κατεύθυνσης τάχτηκε ξανά ο Τρότσκυ, τις απόψεις του οποίου συμμερίστηκαν ο Κάμενεφ και ο Ζηνόβιεφ. Η πολεμική τους απειλούσε σοβαρά τις ίδιες τις βάσεις του κόμματος και προκαλούσε ρήγματα στην ενότητα του: ο Σ. έδιωξε από το κόμμα τους Κάμενεφ, Ζηνόβιεφ και Τρότσκυ (1927). Τα επόμενα χρόνια όμως (1928-29) βρέθηκε στην ανάγκη να καταπολεμήσει και τις θέσεις του Μπουχάριν και των οπαδών του, που αντιτάσσονταν σε μια οικονομική πολιτική γρήγορης και μαζικής εκβιομηχάνισης. Τελικά οι γνώμες του επικράτησαν και ο Σ. έγινε γρήγορα ο αναμφισβήτητος αρχηγός του κόμματος, στην πραγματικότητα της πρώην ΕΣΣΔ. Από τότε η ιστορία της δημόσιας ζωής του Σ. συμπίπτει σε μεγάλο μέρος με την ίδια την ιστορία της χώρας· ο Σ. χάραξε και κατεύθυνε -με τα πενταετή σχέδια, τη συγκέντρωση της βαριάς βιομηχανίας, τη μετατόπιση των χωρικών στις βιομηχανικές περιοχές, τα στρατόπεδα εργασίας κλπ. - την οικονομική πολιτική της εκβιομηχάνισης που άλλαξε τη μορφή της χώρας, μεταβάλλοντας την από μια καθυστερημένη οικονομικά χώρα σε μεγάλη βιομηχανική δύναμη. Ο Σ. σχεδίασε και πραγματοποίησε, αγωνιζόμενος εναντίον όλων των δυσκολιών, την κολλεκτιβοποίηση του αγροτικού τομέα της οικονομίας, μη διστάζοντας ούτε μπροστά στη μαζική εκτόπιση των εύπορων αγροτών (κολάκων) στα νέα στρατόπεδα εργασίας. Λιγόλογος και ψυχρός, δραστήριος, επίμονος, προικισμένος με πολιτικό ένστικτο και σωστή αντίληψη στα οικονομικά ζητήματα, ο Σ. υπήρξε προσωπικότητα μεγάλη και ταυτόχρονα τρομερή. Ο Σ. άλλαξε την οικονομική και κοινωνική φυσιογνωμία της Ρωσίας, ήταν ο αρχηγός της σοβιετικής αντίστασης και της νίκης στο B’ Παγκόσμιο πόλεμο και έφερε την πρώην ΕΣΣΔ στη θέση παγκόσμιας μεγάλης δύναμης. Ο Ιωσήφ Στάλιν σε μια επίσημη προσωπογραφία. Νεκρικό προσωπείο του Ιωσήφ Στάλιν (φωτ. ΑΠΕ).